Uitleg op jouw maat en op jouw tempo krijg je tijdens de sessies.

Wat betekent polyvagaal? → poly verwijst naar veel en vagaal naar de zenuwbanen.

De polyvagaaltheorie heeft de werking van ons autonome zenuwstelsel in kaart gebracht. Het autonome zenuwstelsel, of onwillekeurige zenuwstelsel, reguleert een groot aantal functies in ons lichaam die onbewust plaatsvinden, zoals onze hartslag, bloedsomloop, ademhaling en spijsvertering.

Als menselijke soort zijn we achtereenvolgens geëvolueerd uit de prehistorische voorlopers van de reptielen, uit de beenvisachtigen en uit de zoogdieren.

Bij elke evolutionaire stap werd ons autonome zenuwstelsel iets verder uitgebouwd. Wat er al was, bleef wel behouden.

Het menselijk autonome zenuwstelsel kan je daarom zien als een wegennet dat zich steeds verder heeft uitgebouwd en gemoderniseerd. In een later ontwikkelingsstadium zijn er snelwegen met vierbaansvakken bijgebouwd. Maar ook de onverharde karrenwegen van heel vroeger bestaan nog en worden indien nodig gebruikt.

Belangrijk om te weten is dat het autonome zenuwstelsel niet alleen de werking van onze inwendige organen regelt, maar ook onze respons of reactie op stress.

Een belangrijk onderdeel van de rol die het autonome zenuwstelsel speelt in onze reactie op veiligheid of onveiligheid in onze omgeving is ‘neuroceptie’.

Neuroceptie is een proces waarbij neurale circuits in onze hersenen betrokken zijn die in staat zijn om tekenen van veiligheid of gevaar op te pikken uit onze omgeving.

Dat systeem is de hele tijd aan het werk en maakt onder andere gebruik van onze zintuigen om, zonder dat we het weten, te zoeken naar signalen van veiligheid of onveiligheid in onze omgeving en bij andere mensen. Dat stelt ons in staat om te bepalen of de omgeving en anderen veilig zijn of niet.

Op basis van de signalen die opgevangen worden via neuroceptie gaat ons autonome zenuwstelsel reageren.

De opbouw van het autonome zenuwstelsel

De drie verschillende delen, of takken, van het autonome zenuwstelsel, die opeenvolgend zijn ontstaan, bieden elk hun eigen antwoord op stress, gevaarlijke situaties en veiligheid of onveiligheid in de omgeving.

Op de tekening van het autonome zenuwstelsel kan je zien hoe de verschillende takken lopen. Ze kregen op de tekening elk hun eigen kleur, respectievelijk donkerroze, lichtpaars en donkerpaars.

• Het oudste systeem (de dorsale baan—langs de rugkant gelegen—van de parasympatische tak) heeft in geval van gevaar als overlevingsstrategie om te immobiliseren of dissociëren.

Voor je aanvaller lijkt het dan alsof je dood bent. Wij, als menselijke soort, vallen in dat geval flauw of krijgen het gevoel dat ons lichaam gevoelloos aanvoelt of kunnen zelfs het gevoel hebben dat we uit ons lichaam treden en onszelf van bovenaf bekijken.

• Daarna is het vlucht/vecht-systeem (de sympathische tak) ontstaan.

Dat mechanisme zorgt ervoor dat we maximaal mobiliseren, of met andere woorden, in beweging komen bij gevaar door te vluchten of te vechten.

• Als laatste is het sociale betrokkenheidssysteem (de ventrale baan—langs de buikkant gelegen—van de parasympatische tak) ontstaan.

Die tak is enkel bij zoogdieren en mensen ontwikkeld en verbindt het hart met de longen en de aangezichtsspieren (bv. ogen, oren, neus, mond).

Die baan wordt het sociale betrokkenheidssysteem genoemd omdat ze ons in staat stelt de non-verbale communicatie, die soortgenoten uitsturen via hun gezichts- en lichaamsuitdrukking, op te pikken. Via hetzelfde systeem communiceren we zelf ook aan anderen of we al dan niet veilig en benaderbaar zijn.

Als zoogdier hangen we namelijk af van de groep voor onze overleving. Als mens hebben we vooral nood aan dierbaren en vrienden die ons troost en steun kunnen bieden wanneer we het moeilijk hebben.

Wanneer we ons veilig voelen, kunnen we ontspannen.

Ons autonome zenuwstelsel legt zich dan toe op vertering, herstel en slaap. Ook spelen, sporten, ons verbinden met anderen en geconcentreerd werken zijn dan mogelijk.

Voelen we ons onveilig, dan zullen we terugvallen op de oudere stressrespons-systemen om ons in veiligheid te brengen.

Afhankelijk van de onbewust waargenomen mate van veiligheid of bedreiging in de omgeving, zet ons autonome zenuwstelsel dus een bepaalde respons in gang. Ons denkende brein heeft daar geen invloed op, maar het heeft wel een grote invloed op ons sociaal functioneren.